Bohater polskiej sprawy

Władysław Sikorski urodził się 20 maja 1881 r. w Tuszowie Narodowym, niewielkiej wsi galicyjskiej. Wcześnie został osierocony przez ojca i dorastał w bardzo skromnych warunkach. Ucząc się w seminarium nauczycielskim w Rzeszowie dużo czytał, brał żywy udział w dyskusjach. Został tam dostrzeżony przez dyrektora szkoły, który zaopiekował się nim jak własnym synem, wspierał finansowo także podczas studiów we Lwowie. Sikorski odbył służbę wojskową w armii austro-węgierskiej i uzyskał stopień oficerski. Wkrótce podjął pracę w administracji i szczęśliwie założył rodzinę.   

Przystąpił do rozwijającego się w Galicji ruchu niepodległościowego. Kiedy wybuchła pierwsza wojna światowa współorganizował Legiony Polskie. Objął stanowisko Szefa Departamentu Wojskowego NKN i ściśle współpracował z Józefem Piłsudskim. Po roku ich drogi zaczęły się rozchodzić, narastał spór o podłożu ambicjonalnym, ale dotyczącym też szerszej wizji funkcjonowania polskich formacji wojskowych.    

Jesienią 1918 r. Władysław Sikorski stanął na czele oddziałów walczących o Lwów z Ukraińcami, a krótko później z bolszewikami. Mógł się wówczas wykazać jako dowódca, czterokrotnie odznaczony krzyżem walecznych i awansowany do stopnia generała brygady. W czasie Bitwy Warszawskiej związał walką nieprzyjaciela nad Wkrą, umożliwiając głównym siłom polskim manewr oskrzydlający. Za udział w kampanii został odznaczony krzyżem Virtuti Militari, zyskał wysokie uznanie obserwatorów francuskich, jak i samego Józefa Piłsudskiego.   

Po wojnie gen. Władysław Sikorski piastował funkcję szefa sztabu generalnego, a po zamachu na prezydenta Gabriela Narutowicza w 1922 r. został wysunięty na stanowisko premiera rządu polskiego i jednocześnie ministra spraw wewnętrznych. W ciągu pierwszych tygodni udało mu się uspokoić nastroje podzielonych Polaków. Ze względu na przetasowania sceny politycznej pół roku później ustąpił ze stanowiska, lecz wkrótce objął tekę ministra spraw wojskowych w gabinecie premiera Władysława Grabskiego. Odnowił się wówczas konflikt ze środowiskiem piłsudczyków, czego wyraźnym skutkiem było przeniesienie Sikorskiego na funkcję dowódcy okręgu korpusu we Lwowie, a wreszcie w 1928 r. zdymisjonowanie ze stanowiska, bez dalszego przydziału służbowego.   

W tej sytuacji gen. Sikorski uzyskał osobistą zgodę Piłsudskiego na wyjazd do Paryża, oficjalnie poświęcony pogłębianiu wiedzy wojskowej. Tam nawiązał bliskie relacje z Ignacym Janem Paderewskim i w jego szwajcarskiej posiadłości zainicjował nowy ruch polityczny – Front Morges – chadecką alternatywę dla rządów sanacji. W latach trzydziestych coraz częściej przyjeżdżał do Polski, a po śmierci J. Piłsudskiego powrócił na stałe. Przebywał głównie na Kujawach. Do służby czynnej nie mógł powrócić, nawet wobec agresji niemieckiej w 1939 r. nie otrzymał przydziału służbowego.   

Po internowaniu polskich władz w Rumunii również gen. Władysław Sikorski opuścił granice Rzeczypospolitej. W Paryżu objął stanowisko premiera rządu polskiego na uchodźstwie oraz ministra spraw wojskowych, wkrótce został też Naczelnym Wodzem. Początkowo skupił się na odbudowie polskiego wojska, jego wyekwipowaniu oraz szkoleniu. W ciągu kilku miesięcy udało się odtworzyć blisko stutysięczną armię.   

Jednak po klęsce sojuszniczej Francji w 1940 r. do Wielkiej Brytanii udało się ewakuować mniej niż połowę polskich żołnierzy. Nadal stanowili oni wartościowy komponent sił sojuszniczych, a gen. Władysław Sikorski wzmocnił ofensywę dyplomatyczną, zabiegając o szerokie poparcie sprawy polskiej.   

W 1941 r. nawiązał stosunki dyplomatyczne z ZSRR, za co był krytykowany przez część polskiej emigracji. Pamiętać jednak należy, że ta decyzja otworzyła bramy łagrów i uwolniła z nich tysiące więzionych Polaków. Umożliwiła także tworzenie polskich jednostek wojskowych na wschodzie. Sytuacja polityczna zmieniła się diametralnie wiosną 1943 r., gdy odkryte zostały masowe mogiły polskich oficerów w Katyniu. W obliczu skali zbrodni premier Władysław Sikorski odrzucił kłamstwa Stalina i zażądał wyjaśnienia sprawy przez Międzynarodowy Czerwony Krzyż.   

Wkrótce Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych odbył podróż inspekcyjną na Bliski Wschód. Podczas drogi powrotnej zatrzymał się w Gibraltarze, skąd nocą 4 lipca 1943 r. odlatywał do Londynu. Kilkanaście sekund po starcie samolot z gen. Władysławem Sikorskim runął do Morza Śródziemnego. W katastrofie – poza pilotem – zginęli wszyscy uczestnicy feralnego lotu. Przez wiele dziesięcioleci snuto teorie spiskowe wokół przyczyn wypadku, jednak żadna z nich nie została dowiedziona.   

Sprawa polska w przełomowym momencie II wojny światowej utraciła znanego i liczącego się na świecie polityka. Kilka miesięcy po śmierci gen. Władysława Sikorskiego zapadały międzynarodowe decyzje, oddające przyszłą Polskę w sowiecką strefę wpływów.   

W Parchaniu przetrwała żywa pamięć o rodzinie Sikorskich. W stulecie urodzin generała – w 1981 r. – odsłonięto tutaj kamień upamiętniający Naczelnego Wodza oraz jego imię nadano miejscowej szkole podstawowej. Wkrótce powstała tam też izba pamięci, a w kolejnych latach uroczyście obchodzono następne rocznice urodzin i śmierci generała. Pragnieniem wielu regionalistów, historyków, a i mieszkańców było jednak przejęcie na cele publiczne dworu, w którym niegdyś mieszkał gen. Władysław Sikorski.   

Stało się to ostatecznie dopiero w 2017 r., gdy Gmina Dąbrowa Biskupia wykupiła ten obiekt, a następnie przeprowadziła jego generalny remont. W międzyczasie zaproszono historyków związanych z kilkoma ośrodkami akademickimi do stworzenia ekspozycji biograficznej. W efekcie przygotowana została jedyna w swoim rodzaju – bo największa jaka dotąd powstała – stała wystawa pt. „Bohater polskiej sprawy – gen. Władysław Sikorski 1881-1943”, którą można oglądać w udostępnionym zwiedzającym dworze. Aktualnie trwają prace, aby obiekt ten uzyskał status muzealny.   

Decyzją Rady Powiatu Inowrocławskiego rok 2023 ustanowiony został „Rokiem Generała Władysława Sikorskiego w Powiecie Inowrocławskim”.      

Gen. Władysław Sikorski przy pracy w swoim gabinecie, lata 30. XX wieku. (fot. w zbiorach NAC)

Dwór gen. Władysława Sikorskiego w Parchaniu, lata 30. XX wieku (fot. w zbiorach E. Wojtasik)

Ojciec prowadzi ukochaną córkę - Zosię - do ślubu, Parchanie 1936 r. (fot. w zbiorach NAC)

Naczelny Wódz wśród swoich żołnierzy, Francja 1940 r. (fot. w zbiorach NAC)