Gmina Pakość

Gmina Pakość ma charakter głównie rolniczy. Sprzyjają temu dobre gleby oraz wysoka kultura rolna. W gminie dominuje działalność handlowo-transportowa i produkcyjna. Znaczący udział w rozwoju gospodarczym tego regionu mają szwalnie, produkcja styropianu, transport krajowy i zagraniczny, firmy budowlane, hurtownie. Na terenie gminy są ponadto kopalnie kruszyw w Wojdalu.

Rozwój gospodarczy objawia się zwiększeniem ilości zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. Obecnie jest ich 910 i rejestr ten stale rośnie. Wiele nowości wprowadza się do budownictwa, szczególnie mieszkaniowego, stąd pojawia się coraz więcej firm handlowych i produkcyjnych wykorzystujących najnowsze technologie i osiągnięcia w tej branży. Gmina Pakość oferuje wiele terenów pod inwestycje, jednocześnie sprzyja inwestorom poprzez uchwały Rady Miejskiej z 2019 r. w sprawie zwolnień z podatku od nieruchomości przedsiębiorców tworzących nowe miejsca pracy oraz realizujących nowe inwestycje.

Pierwsze wzmianki o Pakości pochodzą z wykazu dóbr klasztoru strzeleńskiego z 1216 r. Pakość była osadą otwartą składającą się z kilku kompleksów usytuowanych nad Notecią na przesmyku między jeziorami Pakoskim i Mielno. W połowie XIII w. ze względu na strategiczne położenie na styku Kujaw i Wielkopolski Pakość była obiektem walk między książętami wielkopolskimi i kujawskimi. Prawa miejskie Pakość otrzymała od króla Kazimierza Wielkiego przywilejem wystawionym 9 lutego 1359 r. w Brześciu Kujawskim.

Miasto założono na południe od zamku na wyspie okolonej bagnami Noteci, wzdłuż drogi z Kujaw na Pałuki. W centrum na rynku stanął drewniany ratusz otoczony kupieckimi kramami, a przed nim pręgierz. Niedaleko znajdowała się łaźnia miejska, zaś na wzgórzu u wylotu drogi do Radłowa ustawiono szubienicę. Do czasów współczesnych zachował się układ urbanistyczny miasta z długim rynkiem, który wcześniej był prawdopodobnie placem targowym na osi trasy z Inowrocławia do Gniezna. Podczas badań archeologicznych w okolicach siedziby pakoskiej Straży Pożarnej i Ośrodka Kultury i Turystyki odkryto pozostałości drewnianego mostu nad odnogą Noteci i ślady pierwotnego rynku.

W latach 40. XV w. do miasta przybyli husyci, którzy przygotowali grunt pod panujący tu w okresie reformacji kalwinizm propagowany przez Braci Czeskich. W XV i XVI wieku Pakość stała się zamożnym miastem. Tutejsi kupcy docierali na rynki miast nie tylko w regionie, ale także Gdańska, Poznania, Gniezna. Pakoskie piwo „zalewało" Toruń ku niezadowoleniu tamtejszych browarników.

Mieszkańcy Pakości wzięli udział w powstaniu wielkopolskim. 5 stycznia 1919 r. rozbroili miejscowych Niemców i wyzwolili swe miasto z rąk zaborcy. Kompania pakoska licząca 120 żołnierzy wyruszyła na odsiecz Inowrocławiowi. Poległych pochowano na pakoskim cmentarzu, gdzie znajduje się poświęcony im pomnik.

Gmina Pakość posiada na swoim terenie wiele ciekawych zabytków architektury, stanowiących istotny element dziedzictwa kulturowego i świadczących bogatej historii tego obszaru.

Na pierwszy plan spośród zabytków wysuwa się założona w 1628 r. Kalwaria Pakoska, która jest drugą pod względem powstania kalwarią na ziemiach polskich. Jest to zespół 24 kaplic i Kościół Ukrzyżowania, nazywana również Kujawską Jerozolimą. Fundatorem Kalwarii był ród Działyńskich, który ofiarował ziemię, na której wyznaczono drogi i stacje, wzorując się topografią Jerozolimy. Pomysłodawcą utworzenia Kalwarii Pakoskiej był proboszcz ks. Wojciech Kęsicki. Celem założenia kalwarii było umocnienie wiernych, ożywienie i rozwinięcie kultu Jezusa Ukrzyżowanego.

Kościół pw. Jezusa Ukrzyżowanego i Matki Bożej Bolesnej początkowo drewniany, w kształcie rotundy. Ufundowany został przez Marcina Rudnickiego z Bielaw. Po 1661 r. zbudowano murowany z fundacji podchorążego Marcina Umińskiego. Konsekrowany 14 września 1691 r. przez biskupa włocławskiego Wojciecha Stamowskiego. Wewnątrz znajduje się ołtarz główny w kształcie golgoty z rzeźbioną w drewnie grupą Ukrzyżowania.

Na szczególną uwagę zasługuje kościół pw. św. Bonawentury w Pakości, który wraz z klasztorem położony jest w murach dawnego zamku wybudowanego w latach 1325-1330. Zmiany adaptacyjne spowodowały, iż większość zamkowych murów została zastąpiona a wnętrze nie przypomina już stylu gotyckiego. Wyjątek stanowi kaplica Matki Boskiej Pakoskiej, która znajduje się w dawnej wieży bramnej. Wnętrze kościoła jest barokowe, natomiast wystrój w przeważającej mierze jest rokokowy. Ołtarz główny pochodzi z 1780 r. W jego polu środkowym umieszczono krucyfiks, a po bokach figury: Matki Boskiej Bolesnej, św. Franciszka oraz św. Jana Ewangelisty i św. Piotra z Alkantary. Całość wieńczy rzeźba Boga Ojca w otoczeniu aniołów. W nawie znajdują się również cztery rokokowe ołtarze boczne, wykonane przez 1675 r. W kaplicy Matki Boskiej Pakoskiej mieści się klasycystyczny ołtarz z końca XVIII wieku z figurką Matki Bożej z Dzieciątkiem. Rzeźbę wyróżnia zdobiącą głowę tiara papieska. Nad wejściem do kaplicy znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem pędzla Bartłomieja Strobla, nadwornego malarza króla Władysława IV. W kościele przechowuje się największą relikwię Krzyża Świętego oraz relikwię krwi św. Jana Pawła II. Kościół nie należy do zespołu kalwaryjskiego.

Do ciekawych zabytków w Pakości należy również budynek ratusza miejskiego. Został on zbudowany w 1907 r. w stylu eklektycznym przez architektów Altmana i Soczyńskiego. Posiada dwie kondygnacje i ośmioboczną wieżę pokrytą ostrosłupowym blaszanym dachem zakończoną secesyjną metalową chorągiewką. Nad wejściem znajduje się zegar. Dzisiaj budynek pełni funkcję administracyjne jako siedziba Burmistrza i Urzędu Miasta. W oknie gabinetu burmistrza znajdują się witraże przedstawiające m.in. herb miasta i Temidę. Patronem Pakości jest postać św. Jakuba.

Najważniejszym zabytkiem Kościelca jest kościół pw. św. Małgorzaty. To pierwszy murowany kościół w Polsce, który powstał na wsi na przełomie XII/XIII wieku. Jest budowlą jednonawową, orientowaną, zbudowaną z ciosów granitowych na planie kwadratu. Wnętrze kościoła jest w stylu romańskim i gotyckim. W prezbiterium znajduje się późnogotyckie sklepienie gwieździste, w nawie neogotyckie sklepienie sieciowe. Ołtarz główny jest w stylu manierystycznym z XVII wieku. W polu środkowym znajduje się kopia obrazu Rafaela „Przemiennienie Pańskie” z 1857 r., autorstwa Romana Postępskiego. Po bokach znajdują się rzeźby św. Piotra i św. Pawła, zaś w górnej kondygnacji św. Małgorzaty i dwóch aniołków oraz w zwieńczeniu św. Agnieszki. Ołtarze boczne są rokokowe. Z obu stron nawy dobudowane są kaplice, pod którymi znajdują się krypty grobowe, gdzie został pochowany fundator jednej z kaplic Jan Kościelecki.

Przyroda

Pakość to nie tylko zabytki architektury, ale także bogate tereny rekreacyjne, na których dominują jeziora dające możliwość aktywnego wypoczynku nad wodą. Pierwsze z nich, jezioro Pakoskie, rozciąga się na obszarze sąsiednich gmin: Janikowo, Mogilno, Strzelno łącząc ze sobą Noteć Wschodnią i Zachodnią. Składa się z dwóch zbiorników przedzielonych groblą: Jeziora Pakoskiego Północnego i Południowego. Jezioro wraz z utworzoną plażą w pobliskim Jankowie stanowi doskonałą atrakcję turystyczną dla miłośników wypoczynku nad wodą, wędkowania czy też uprawiania sportów wodnych jak żeglarstwo czy kajakarstwo.

Z kolei jezioro Mielno leży w ciągu jezior obejmujących trzy zbiorniki: jezioro Pakoskie, jezioro Mielno, jezioro Sadłogoszcz. Do akwenu uchodzi rzeka Smyrnia, drugi co do wielkości ciek wodny na terenie gminy. Nad jeziorem znajduje się przystań żeglarską Inowrocławskiego Klubu Żeglarskiego w Łącku.

Istotnym walorem przyrodniczym gminy jest rzeka Noteć. Na obszarze województwa kujawsko-pomorskiego jest ona główną rzeką w dorzeczu Odry i jedyną dużą rzeką na terenie powiatu inowrocławskiego.

Miejsca Warte Odwiedzenia

Zwiedzając Pakość nie można zapomnieć o jej związkach z Notecią. Obecnie rzeka nie ma już tak dużego znaczenia dla wodnego transportu towarowego, jednak jest uznawana za jeden z najciekawszych szlaków turystycznych żeglarzy, motorowodniaków i kajakarzy, będąc częścią tzw. „Pętli Wielkopolskiej”.

Obiektem wartym zobaczenia w Pakości jest śluza, znajdująca się na 81 km drogi wodnej Warta – Kanał Bydgoski. Tworzy ona wraz ze śluzą w Łabiszynie szlak wodny tzw. Noteć Górną. Jest to typowa budowla jednokomorowa o napędzie ręcznym i elektrycznym, którą wybudowano w 1882 r.

Obiektami, które warto zobaczyć w Pakości są pomniki. Wymienić tu należy pomnik poległych Powstańców Wielkopolskich na cmentarzu parafialnym w Pakości. Na bryle pomnika usytuowanym na schodkowym postumencie znajduje się granitowa tablica z wyrytymi nazwiskami jedenastu poległych w walce powstańców. Całość zwieńczy kamienny krzyż wzorowany na Wielkopolskim Krzyżu Powstańczym. Z kolei przy kościele św. Bonawentury stoi pomnik, który przedstawia orła trzymającego w dziobie zerwany łańcuch symbolizujący wyzwolenie spod zaborów. Równie ważnym pomnikiem jest pomnik Konfederatów Barskich znajdujący się przy kaplicy Wniebowstąpienie Pańskie. Pamiątkowy kamień upamiętnia miejsce pochówku konfederatów barskich poległych w walce z Rosjanami w 1769 r. Poległo 97 konfederatów, których pochowano niedaleko kaplicy.

Inną atrakcją jest również linowa kolejka towarowa zbudowana w 1960 roku. Łączy kamieniołom w Piechcinie z zakładami sodowymi w Janikowie. Przecina gminę Pakość i przechodzi nad Jeziorem Pakoskim. Służy do transportu kamienia wapiennego. Długość kolejki wynosi ok. 7km. Poruszają się po niej 164 wagoniki z prędkością 2,3 m/s.

Koleją atrakcją jest Jankowski pałac malowniczo położony na brzegu zachodniej części Jeziora Pakoskiego i otoczony dziewiętnastowiecznym parkiem krajobrazowym.