Oto muzealni „protoplaści”

Zabiegi prowadzące do powstania Muzeum w Inowrocławiu, pod koniec lat 20., rozpoczęło Polskie Towarzystwo Krajoznawcze. Działania te zbiegły się z odkryciami archeologicznym prof. Zygmunta Zakrzewskiego w Modliborzycach. Wykopaliska modliborzyckie wyzwoliły inicjatywę prezydenta Apolinarego Jankowskiego, który uzyskał od Wojewody Poznańskiego Rogera hr. Raczyńskiego zgodę na utworzenie Muzeum Regionalnego Kujaw Zachodnich. 

Przed wybuchem II wojny światowej władzom miasta nie udało się otworzyć muzeum. Rozpoczęto jednak tworzenie kolekcji muzealnej. Wszelkie dary i zakupy gromadzone były w gabinecie prezydenta i kasie miejskiej w Ratuszu przy ul. Królowej Jadwigi (dzisiaj Urząd Gminy). Zbiory planowano zaprezentować w pomieszczeniach Parku Miejskiego (Teatru) przy pl. Klasztornym. Jednym z elementów muzeum miała stać się istniejąca przy ul. Dworcowej wystawa lotnicza.

W 1938 r. tworzone muzeum uzyskało statut i pod nazwą Muzeum Miejskie w Inowrocławiu kontynuowało działalność. Zatrudniono także pierwszego etatowego pracownika Stanisława Wojewódzkiego. Idea powstania Muzeum Regionalnego Kujaw Zachodnich spotkała się z żywą reakcją mieszkańców Kujaw. W gabinecie prezydenta i kasie miejskiej składano liczne dary dla tworzącej się instytucji. Wśród darczyńców byli m.in. poeta Franciszek Beciński, pisarz Stanisław Helsztyński, artyści Stanisław Wojewódzki, Stanisław Łuczak i Karol Sauerzopf, redakcja Kujawischer Bote, mieszkańcy Dobrego, Gąsek, Inowrocławia, Kruszwicy, Łąkocina, Pakości, Piotrkowa Kujawskiego.

W zbiorach Muzeum Regionalnego Kujaw Zachodnich znajdowały się m.in.:

- zbiory archeologiczne - kilkaset obiektów, w tym zespoły zabytków z wykopalisk Zygmunta Zakrzewskiego w Modliborzycach, Gąskach i Inowrocławiu (lotnisko),

- zbiory numizmatyczne - około 400 monet, w tym denar Wespazjana z Modliborzyc, „krzyżówka” wczesnośredniowieczna z Piotrkowa Kuj. i 3 złote dukaty belgijskie z Inowrocławia (XVIII w.),

- zbiory sztuki - co najmniej 50 dzieł sztuki, w tym prace Stanisława Czarnowskiego, Henryka Czamana, Stanisława Wojewódzkiego, Stanisława Łuczaka, Antoniego Serbeńskiego, Karola Sauerzopfa,

- zbiory historii - liczne dokumenty, militaria, fotografie.

Zbiory Muzeum Regionalnego Kujaw Zachodnich - Muzeum Miejskiego w Inowrocławiu nigdy nie zostały zaprezentowane zwiedzającym. Organizację Muzeum przerwała II wojna światowa. Niemal wszystkie zgromadzone zabytki zaginęły. Ocalało zaledwie 11 zabytków, 6 fotografii, 931 dokumentów.

Muzeum w Inowrocławiu odrodziło się w 1959 r.

- Pierwszą wystawę lotniczą Miejski Komitet Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej w Inowrocławiu zorganizował w 1929 r. w Szkole im. S. Staszica. W latach 1930-1931 ekspozycję przeniesiono do Parku Miejskiego (Teatru).

  Od 1932 r. wystawa prezentowana była przy ul. Dworcowej 15 (dzisiaj salon Forda). Inicjatorem powołania Muzeum Lotniczo-Gazowego w Inowrocławiu był Władysław Juengst, wiceprezydent i przewodniczący inowrocławskiej LOPP. 13 maja 1933 r. prezydent Inowrocławia Apolinary Jankowski otworzył Muzeum Lotniczo-Gazowe. Od 1934 r. ekspozycja prezentowana była w budynku przy ul. Dworcowej 14 (obecnie sklep Biedronka). W skład muzeum wchodziły:

- Dział lotniczy zbierający: części samolotów, motorów lotniczych, broń i przyrządy, malarstwo lotnicze, propagandę;

- Dział obrony przeciwgazowej zbierający: sprzęt przeciwgazowy, iperytowy, tablice poglądowe i propagandowe;

- Dział ratownictwa sanitarnego i PCK.