Wtedy odzyskiwaliśmy wolność

104 lata temu Józef Piłsudski przejął z rąk Rady Regencyjnej władzę zwierzchnią nad polskim wojskiem oraz został mianowany jego naczelnym dowódcą. Tego samego dnia we francuskim Compiègne przedstawiciele stron uczestniczących w I wojnie światowej podpisali rozejm.

- Dla olbrzymiej większości narodu dzień ten jest przede wszystkim dniem kapitulacji potęgi niemieckiej, a zwycięstwa Francji i jej sprzymierzeńców, zwycięstwa, które było również triumfem Polski – opisywał „Dziennik Kujawski”.

Wojska niemieckie zaczęły albo wycofywać się z okupowanych ziem, albo były rozbrajane przez Polaków. Choć więc sam proces odzyskiwania niepodległości po zaborach trwał dość długo, to 11 listopada uznano za datę symbolizującą powrót Polski do grona niepodległych państw.

- Niepodobna oddać tego upojenia, tego szału radości, jaki ludność polską w tym momencie ogarnął. Po 120 latach prysły kordony. Nie ma ich. Wolność! Niepodległość! Zjednoczenie! Własne państwo! Na zawsze! Chaos? To nic. Będzie dobrze. Wszystko będzie, bo jesteśmy wolni od pijawek, złodziei, rabusiów, od czapki z bączkiem, będziemy sami sobą rządzili. Kto tych krótkich dni nie przeżył, kto nie szalał z radości w tym czasie wraz z całym narodem, ten nie dozna w swym życiu najwyższej radości – wspominał atmosferę tych dni polityk Jędrzej Moraczewski.

- Polska po ponad stu latach odzyskała wolność. To były niezwykle ważne dni w historii naszego kraju i dlatego powinniśmy o nich wciąż pamiętać oraz uczyć o nich młodsze pokolenia – podkreśla Starosta Inowrocławski Wiesława Pawłowska.

Miasta i wsie Powiatu Inowrocławskiego były wyzwalane na początku stycznia 1919 r. Walnie przyczyniły się do tego oddziały przybyłe z Wielkopolski pod dowództwem Pawła Cymsa.

Pierwsza próba przejęcia Inowrocławia miała miejsce już 2 stycznia 1919 r., kiedy miejscowi Polscy, niestety słabo uzbrojeni, stawili się do walki w liczbie około 500 osób. Udało im się zająć m.in. pocztę przy ul. Królowej Jadwigi i dotrzeć w okolice koszar przy ul. Dworcowej, ale nie dali rady niemieckim oddziałom.

Wtedy wyzwolona była już Kruszwica, a oddziały powstańcze obsadziły okolice Janikowa, które miało w czasie walk strategiczne znaczenie. Przez Jezioro Pakoskie przebiegały przecież linia kolejowa Poznań-Inowrocław i lokalna droga.

- Rozwijającą się z takim powodzeniem akcję próbowała zatrzymać Naczelna Rada Ludowa, która nie wierzyła w możliwość sukcesu w walce przeciwko wielokrotnie silniejszym Niemcom i usilnie pragnęła uniknąć rozlewu krwi. Jej członkowie całą nadzieję pokładali w rokowaniach, liczyli też na naciski ze strony państw zachodnich – oceniają historycy.

Informacja o walkach w Inowrocławiu, które miały miejsce 2 stycznia, przyniosły decyzję o ataku powstańców na Inowrocław.

Powstańcy przybyli od strony Kruszwicy podzielili się na dwa oddziały. Pierwszy miał atakować wzdłuż ulic Poznańskiej i Szymborskiej dotrzeć do koszar piechoty przy ul. Dworcowej, gdzie znajdowały się główne siły niemieckie.

Druga oddział miał obejść miasto, opanować dworzec kolejowy i z drugiej strony zaatakować koszary. Miały go wesprzeć uformowane i idące w kierunku Inowrocławia grupy powstańców z Mogilna, Barcina i Pakości.

Natarcie przeprowadzone 5 stycznia 1919 r. powiodło się częściowo. Nie wszystkie obiekty zajęto, ale Niemcy wycofali się. Inowrocław był wolny.

Na zdjęciu: Przysięga powstańców wielkopolskich na Rynku w Inowrocławiu oraz odezwa Pawła Cymsa do Polaków opublikowana w „Dzienniku Kujawskim”.