Pakoski zamek odsłania swoje tajemnice

Spod skutych tynków wyłonił się zamek. Brzmi to niemal jak początek baśni. W XXI wieku takie sytuacje już się nie powinny zdarzać. A jednak, zabytki architektury nadal zaskakują. I to wcale nie w dżungli Jukatanu czy piaskach Sahary. Ale tutaj, niedaleko, w Pakości.

O tym, że kościół i klasztor pakoscy franciszkanie wbudowali w mury średniowiecznego zamku, wiemy co najmniej od lat 80 XX w. i badań dr. Czesława Sikorskiego, archeologa z Muzeum im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu. Nagła śmierć zasłużonego kustosza przerwała badania zamku.   

Z końcem 2024 r. ruszył remont kościoła i klasztoru. Jeszcze w grudniu, z północnej elewacji kościoła skuto betonowe tynki. Spod skutych tynków wyłonił się ceglany mur. Wprawne oko dostrzeż ułożone w przeróżnych wątkach cegły, które różnią się wymiarami, zamurowane okna, ślady napraw.    

Ta elewacja to prawdziwa księga ukazująca budowlana historię obiektu. Dzisiaj nie wiemy niestety kto wzniósł pakoski zamek. Czesław Sikorski fundatora twierdzy upatrywał w Bogumile Leszczycu z pobliskiego Kościelca, żyjącym w pierwszej połowie XIV w. Leszek Kajzer, najwybitniejszy znawca polskich zamków datę budowy zamku przesuwał na drugą połowę XIV w. i łączył z Wojciechem Leszczycem, wojewodą brzesko-kujawskim w latach 1358-1386. Być może jednak zamek wzniósł dopiero Tomasz z Pakości (zmarły w 1428 r.), którego kariera urzędnicza i bardzo bliskie relacje z królem Władysławem Jagiełłą zaowocować mogły realizacją obronnej rezydencji wśród rozlewisk Noteci.    

W 1637 r. w murach zamku konsekrowano kościół pw. św. Bonawentury. Ślady tej przebudowy a właściwie nadbudowy są również doskonale czytelne, podobnie jak remontu z połowy XVIII w. Wszystko wskazuje na to, że rozpoczęty remont kościoła i klasztoru pakoskich franciszkanów przyniesie odpowiedzi dotyczące pakoskiego zamku. Czekając na wyniki badań warto odwiedzić Pakość, unieść głowę i wpatrzeć się w wątek ceglanego muru. Gotyk na dotyk nie tylko w Toruniu!