Karawaka z Jaksic

O przejściu zarazy świadczą jeszcze śródpolne kępy drzew – opuszczone epidemiczne cmentarze, przydrożne krzyże i kapliczki… Przed wiekami widomym znakiem wiary w możliwość odegnania morowego powietrza były drewniane krzyże z dwiema poprzecznymi belkami. Zatrwożeni ludzie stawiali je przy drogach by chroniły od zrazy i śmierci. Nazywane były krzyżami cholerycznymi, morowymi, pomorowymi a nawet cholerykami. Ich nietypowy kształt wywodził się z dalekiej Hiszpanii, z miasta Caravaca de la Cruz, którego ludność chronił relikwiarz właśnie w kształcie krzyża o podwójnych belkach. Stąd nazwa karawaka. W rejonie Inowrocławia nie znajdziemy drewnianych karawak (jest w niedalekim Zakrzewie, w otoczeniu starych sosen na których gniazdują gawrony, niesamowite miejsce).

W 1866 r. epidemia cholery nawiedziła po raz kolejny Kujawy. Bakterie choroby dotarły także do Jaksic. W niewielkiej wsi zmarło 38 osób. Na ich mogile wzniesiono ceglany otynkowany obelisk zwieńczony żeliwnym krucyfiksem - karawaką! Wpatrując się w zdwojony krzyż dostrzeżemy datę 1866 i 14 liter, które nie układają się jednak w żadne słowo. Liter winno być 18 (4 zakrywa mocowanie krzyża). Stanowią one skrótowy zapis modlitwy św. Zachariasza. Ich zadaniem było wzmocnienie antycholerycznego oddziaływania krucyfiksu. Szczególnej wymowy nabiera częściowo zatarta inskrypcja głosząca:

„Na ubłaganie odwrócenia cholery, która w r. 1866 tej parafii 38 osób zabrała na tym miejscu spoczywających, ten pomnik wystawiony został przez parafią”.

Przytoczoną inskrypcję ktoś współcześnie poprawił, dopisał w świeżym tynku brakujące fragmenty słów. Wzruszająca pamięć i gorliwość. Niestety, na jaksickim obelisku widać już upływ 156 lat. Czas zająć się tym unikalnym zabytkiem.